ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΗΜΗΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ - ΤΟΜΟΣ Β

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙ' ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ...

(Περισσότερα στην παρουσίαση του Α' τόμου)

Έσκυψε πάνω από σκονισμένα χειρόγραφα,
διάβασε φθαρμένες επιγραφές και κώδικες
«Περισσότερο από δέκα χρόνια έψαχνε ανάμεσα σε ερείπια και χαλάσματα, σε βουνά και γιαλούς, τα ίχνη του Κυρίου και της Ορθοδοξίας. Έσκυψε πάνω από σκονισμένα χειρόγραφα και πολύτιμες πατριαρχικές επιστολές, διάβασε φθαρμένες επιγραφές και κώδικες. Ήπιε ρακή με μοναχούς, φωτογράφισε τα απόκοσμα πρόσωπά τους. Ένιωσε τη συγκίνηση του ερευνητή και τον κόπο του μελετητή όταν είδε το έργο του να ολοκληρώνεται και να το υποδέχονται όχι ως μια απλή προσέγγιση σε μια μεγάλη παράδοση, αλλά ως μια ιστορική μελέτη…».
Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»


Μια σπουδαία έκδοση
«Μια σπουδαία έκδοση, που με τρόπο γλαφυρό και προσιτό στο ευρύτερο κοινό συμπληρώνει με νέα πολύτιμα στοιχεία την έρευνα στο πεδίο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, παρουσιάστηκε χθες από τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, τον καθηγητή αρχαιολογίας Γιάννη Σακελλαράκη και την κριτικό τέχνης - δημοσιογράφο Μαρία Μαραγκού.
Πρόκειται για τον δεύτερο και τελευταίο τόμο του βιβλίου του δημοσιογράφου και συγγραφέα Νίκου Ψιλάκη «Μοναστήρια και ερημητήρια της Κρήτης», ένα βιβλίο 640 σελίδων, που περιλαμβάνει ένα πυκνό κείμενο για τα 200 εν ενεργεία και εγκαταλελειμμένα κέντρα και ερημητήρια του νησιού, καθώς και 580 έγχρωμες φωτογραφίες υψηλής ποιότητας».
Εφημερίδα «ΑΥΓΗ»


Θαυμαστό επίτευγμα
«...Το θαυμαστό σας επίτευγμα "Μοναστήρια και ερημητήρια της Κρήτης" δείχνει μια καταπληκτικά επιτυχημένη και φοβερά επίπονη και χρονοβόρα προσπάθεια, που θα διατηρήσει ζωντανά στη μνήμη όσα ο χρόνος αγωνίζεται να ξεθωριάσει. Ειλικρινά σας θαυμάζω τόσο για την επιμονή σας, όσο και για την πίστη σας, που δείχνει έναν απέραντο σεβασμό σ’ αυτούς που τους οφείλαμε, πέρα από την ύπαρξή μας, και την ιστορία μας».
Κώστας Βερόπουλος


Με το πάθος αρχαιολόγου και τον ζήλο προσήλυτου…
«Καθώς ξεφυλλίζεις το πολυσέλιδο και πολυσήμαντο αυτό βιβλίο, τόσο καλά γραμμένο και μ’ ενδελέχεια υπομνηματισμένο, Ιστορία και Εικονογραφία μαζί, ανακαλύπτεις από φύλλο σε φύλλο, από εικόνα σε λεζάντα πόσο κόπο, ιδρώτα, έρωτα και αυτοθυσία, πόσο χρόνο και πόση αγάπη χρειάστηκε ν’ αφιερώσει ο θεόπνευστος συγγραφέας για να συγκεντρώσει, να διαλέξει, να κατατάξει, ν’ αξιολογήσει την πλούσια συγκομιδή - το λογάρι αυτό του θησαυρού που συνέλεξε από την περιπλάνησή του εν σπηλαίοις και όρεσιν και ταις οπαίς της γης, όπου διέμεναν και οι ερημίτες άγιοι. Να τους αναστήσει και να τους φωτίσει με τον φακό της Ιστορίας, μαζί δε μ’ αυτούς και μακρινές εποχές που είναι σκεπασμένες από την αχλύ και τη σκόνη του χρόνου, αιώνων σκοτεινού βίου.
Με το πάθος αρχαιολόγου και τον ζήλο προσήλυτου, με υπομονή αναχωρητού, με πείσμα κι επιμονή ακατάβλητη και υπομονή ανεξάντλητη και αμέτρητους κόπους και κινδύνους όχι μικρούς, ανέδραμε στις ρίζες της εκκλησιαστικής μας ιστορίας δια μέσου των αιώνων και μας έδωσε όχι μόνο το βάθος, αλλά και την υποβλητική και μυστηριακή λαμπρότητα, θα έλεγα, του ασκητικού βίου των επώνυμων και ανώνυμων αυτοστρατευμένων ερημιτών και αγίων στη διακονία του Θεού. Είναι δε τόση η πληθύς των ευρημάτων ώστε να μπορούμε να πούμε - γιατί όχι και να το καυχηθούμε - πως η Χριστιανική Κρήτη, όπως την απεκάλυψε με το βιβλίο του ο Ψιλάκης, επείχε την θέση του Άθω, του Αγίου Όρους στην εσχατιά του Ορθόδοξου Ελληνικού Νότου».
Κωστής Φραγκούλης


Γιγάντια, πολύχρονη και πολύμοχθη προσπάθεια
«Ο Νίκος Ψιλάκης είχε πιστέψει ότι τα μοναστήρια της Κρήτης είναι μια απέραντη όσο και αδιερεύνητη υπόθεση, που θα άξιζε τον κόπο να διερευνηθεί και να μελετηθεί. Τον προβλημάτισε μάλιστα έντονα η άποψη του καθηγητή Θ. Δετοράκη ότι «ο ιερός ενθουσιασμός και η ευλάβεια δεν αρκούν για τη συγγραφή απακριβωμένης ιστορίας ενός μοναστηριού». Και συνέχισε την εξαντλητική έρευνα και μελέτη των αρχείων που του ήταν προσιτά, αλλά και την ατέλειωτη οδοιπορία σε μακρινές και δύσβατες περιοχές για αυτοψία και φωτογράφιση των χώρων, των κτισμάτων, των κειμηλίων και των επιζώντων προσώπων, που έταξαν τη ζωή τους για τη φύλαξη των μοναδικών θησαυρών του νησιού μας.
Αποτέλεσμα αυτής της γιγάντιας πολύχρονης και πολύμοχθης προσπάθειας είναι η όντως μεγάλη έκπληξη που μας επιφύλαξε ο αγαπητός φίλος Νίκος Ψιλάκης: η έκδοση «Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης», τόμος Α', όπου καταγράφονται 144 μοναστήρια και ερημητήρια και διερευνάται η ιστορική τους πορεία. Τα περισσότερα από αυτά είναι προ πολλού εγκαταλειμμένα και αρκετά ήταν ως τώρα εντελώς άγνωστα ή λησμονημένα.
Ο συγγραφέας ερευνά με προσοχή και μεθοδικά, όπως πάντοτε, όλες τις προσιτές, μοναστηριακές και μη, αρχειακές και ιστορικές πηγές, αρκετές από τις οποίες ήταν αδιερεύνητες μέχρι τώρα, όπως τα αρχεία αρκετών μοναστηριών της Κρήτης, τα αρχεία των δημογεροντιών, των μητροπόλεων κ.ά. Παράλληλα αποδελτιώνει τις διάσπαρτες πληροφορίες στα επιστημονικά συγγράμματα και διασταυρώνει με επιτόπιες επισκέψεις. Φωτογραφίζει και διερευνά τους χώρους, τα λείψανα των κτιρίων και των ναών, τα ιερά κειμήλια και ανακαλεί παλιότερες μνήμες. Με τη βοήθεια όλων αυτών των δεδομένων διαμορφώνει και συνθέτει τη μοναστική ταυτότητα κάθε περιοχής».
Μιχ. Τρούλης, πρόεδρος ΙΛΕΡ, περιοδ. «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ»


Προσφορά στην αγαπημένη του Κρήτη
«Η προσφορά του Νίκου Ψιλάκη για την αγαπημένη του Κρήτη είναι από χρόνων γνωστή. Το μεράκι του ασίγαστο. Σήμερα όμως, κλείνοντας την ογκώδη, περιεκτική, καλαίσθητη και επιβλητική νέα του προσφορά για τα Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης μας, διαπιστώνομε την αφοσίωση του συγγραφέα των στο αντικείμενο του έργου του. "Δε στελιώνονται τέθοια μνημεία, παρά μόνο με το πάθος και την ολόψυχη αφιέρωση του δημιουργού των". Και το επίτευγμα; Κανείς πια δεν θα ασχολείται σοβαρά με το θέμα αν δεν ανατρέχει στον Ψιλάκη, όπως λέμε στον Gerοlα, στον Τωμαδάκη, στον Καλοκύρη!...
Ο δημιουργός του έργου ασχολήθηκε για μια εικοσαετία και πλέον, συστηματικά με το θέμα του βιβλίου του. Τον θυμούμαστε με πολλή αγάπη να ’ρχεται και να ξανάρχεται στα Χανιά, να ερευνά βιβλιοθήκες, αρχεία, μοναστήρια κλπ. και να φωτογραφίζει μ’ εκείνη τη θαυμάσια επιδεξιότητά του ό,τι ακριβώς του χρειάζονταν. Ύστερα ν’ απλώνεται στους ανθρώπους της κάθε περιοχής, στους μοναχούς, στον περίγυρο, να καταγράφει ολοζώντανη την παράδοση και μέρες ύστερα να επιβεβαιώνει τα στοιχεία από την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και αρχειακή ύλη!»
Σταμ. Αποστολάκης, εφημ. «ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ», 1992


Προσφορά και συμβολή στην ιστορική αυτογνωσία
«Μας είναι ιδιαίτερα γνωστό το πάθος του για τρεις σχεδόν πενταετίες, ώσπου να ολοκληρώσει το υλικό τούτου του έργου, οργώνοντας κυριολεκτικά απ’ άκρου σ’ άκρο την Κρήτη, προκειμένου να εξετάσει, να φωτογραφίσει, να μελετήσει, αλλά και να επιβεβαιώσει στοιχεία από βιβλιοθήκες και αρχεία και να συλλέξει προφορικές καταγραφές, από το Κάβο Σίδερο ως τη Χρυσοσκαλίτισσα και τη Γραμπούσα.
Τον βασάνιζε πάντα ο έλεγχος των καταγραφών του. Ερευνούσε ακούραστα και εξαντλητικά το κάθε τι του έργου του, και δεν υπέκυπτε μπρος στις πολλές δυσκολίες που συναντούσε. Ξαναγύριζε και ξαναγύριζε, γιατί το πάθος του για την αρτιότητα του έργου του τον είχε εξ ολοκλήρου απορροφήσει.
Τούτο το πόνημα είναι πλέον σημαντική προσφορά και συμβολή στην εκκλησιαστική ιστορία και τέχνη της Κρήτης, στην ιστορική αυτογνωσία της και στην ανάδειξη και παρουσίαση και πολλών άγνωστων σε μας μοναστηριών και ερημητηρίων του νησιού.
Εξάλλου, η προσφορά πάρα πολλών νέων στοιχείων για μοναστήρια και ερημητήρια της Κρήτης, η ορθή μέθοδος παρουσίασης του περιεχομένου του έργου (κατά την εκκλησιαστική τάξη) και η προικοδότησή του με τόσο πλούσιο και προ πάντων καλλιτεχνικό φωτογραφικό υλικό - καμωμένο από τον ίδιο, τον χαρισματικό Ν. Ψιλάκη - το ανεβάζουν στην κορυφή των ανάλογων έργων, άλλων περιοχών. Αρκετά προσθέτει και ο επιτυχής ανάλογος βυζαντινός σχεδιασμός των τίτλων, καθώς και η όλη καλλιτεχνική φροντίδα του έργου, από τον χαρισματικό Ρουσσέτο Παναγιωτάκη.
Μελετώντας τις σελίδες του, απολαμβάνεις, γνωρίζεις τη μοναστηριακή ιστορία της Κρήτης την πολύτιμη, την άρρηκτα συνδεδεμένη με την λοιπή ένδοξη και πολύπαθη ιστορία του νησιού, εκτιμάς και συσχετίζεις ορθά τον πανορθόδοξο ρόλο της Μεγαλονήσου, του σταυροδρομιού αυτού τριών ηπείρων μέσα στη Μεσόγειο, ξεναγείσαι τέλεια στα όσια και τα ιερά της πίστης μας, μαθαίνεις την Κρήτη του χτες και του σήμερα, και γίνεσαι ο ευλαβής προσκυνητής των ιερών μονών και ερημητηρίων της Κρήτης μας!
Δεν είναι και λίγα τα οφέλη μας λοιπόν! Κι αυτά τα χρωστάμε στο Νίκο Ψιλάκη και σ’ όσους τον συνδράμανε! Ας είναι πάντα καλά να εργάζεται έτσι γόνιμα, αποδοτικά και χρήσιμα για το καλό αυτού του τόπου. Της Κρήτης μας -δηλαδή - της αθάνατης που το αξίζει!»
Σταμ. Αποστολάκης, εφημ. «ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ», 1994


Αξιοθαύμαστη τελειότητα
«Είναι πιστεύω γνωστή σε όλους η απέραντη αγάπη του Ν. Ψ. για την Κρήτη μας. Η σχέση του με τούτο τον τόπο είναι ερωτική. Έχει βαθειά τη συνείδηση της γης του. Είναι επίσης γνωστό σε όλους το μεράκι του. Η "κουζουλάδα" του. Η ζεστασιά της ψυχής με την οποία αγκαλιάζει και δουλεύει τα θέματα που τον ενδιαφέρουν.
Γι’ αυτό πιστεύω πως κανείς δεν παραξενεύτηκε και δεν απόρησε, όταν είδε ένα δημοσιογράφο του επιπέδου του Ν. Ψ. να μπαίνει σε "ξένα" χωράφια και να καταπιάνεται επί μια δεκαετία και περισσότερο μ’ ένα έργο που θα μπορούσε να θεωρηθεί καθαρά φιλολογικό. Και να το φέρει σε πέρας με μια τελειότητα αξιοθαύμαστη.
"Χρειάστηκε, όπως γράφει ο ίδιος, ατέλειωτες ώρες οδοιπορίας σε μακρινές και συχνά δύσβατες περιοχές για να ολοκληρωθεί η έρευνα και να φωτογραφηθούν λησμονημένα μοναστήρια και ερημητήρια". Όμως ο Ν. Ψ. είχε πάρει την απόφασή του. Είχε τολμήσει να βγει έξω από το καβούκι της καθημερινότητας. Είχε τολμήσει να βγει έξω από τη λογική των πολλών που νοιάζονται μονάχα για το εγώ τους. Χωρίς να εγκαταλείψει ούτε λεπτό την μάχιμη δημοσιογραφία μπήκε σ’ ένα δρόμο παράλληλης προσφοράς προς τους άλλους. Προς το κοινωνικό σύνολο. Ταξίδεψε, περπάτησε, φωτογράφισε. Είδε ο ίδιος. Ψηλάφισε. Άκουσε από τους άλλους. Μίλησε με άλλους. Ερεύνησε... Βίωνε τον κόσμο του χθες. Και μας παρέδωσε μετά από μια δεκαετία τα "Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης". Ένα έργο μοναδικό, μνημειώδες, αριστουργηματικό, ξεχωριστό σε ομορφιά και τελειότητα.
Επιβάλλεται νομίζω να πάρουμε όλοι στα χέρια μας ετούτο τον μοναδικό θησαυρό. Να τον κρατήσουμε ευλαβικά. Να τον μελετήσουμε εξονυχιστικά. Να τον ζήσουμε από κοντά με την ζεστασιά της ψυχής μας όπως τον έζησε με την ζεστασιά της δικής του ψυχής και μας τον παρέδωσε ο δημιουργός του».
Σήφης Κοσόγλου, εφημερίδα «Η ΤΟΛΜΗ»


Έργο σοβαρό, τεκμηριωμένο
«…Γενικά πρόκειται για ένα έργο σοβαρό, τεκμηριωμένο και πλούσιο σε πληροφορίες. Χωρίς αμφιβολία, το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει την κύρια πηγή, ερευνητών και μη, για την κρητική μοναστηριολογία».
Β. Σ(ταύρακας), εφημ. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (Επτά Ημέρες)


Απαράμιλλο έργο μεγάλης πνοής,
υψηλής ποιότητας και επιστημονικής αρτιότητας
«…Είναι δεδομένο, ότι στο εξής κάθε μελέτη και έρευνα για τη μοναστική ζωή στην Κρήτη για την τοπική ιστορία, θα έχει ως σημείο αναφοράς το έργο του κ. Ψιλάκη και όχι, όπως μέχρι τώρα, τα έργα των ξένων περιηγητών του περασμένου αιώνα και των προηγούμενων απ’ αυτόν στην Κρήτη. Η βιβλιογραφία για την εκκλησιαστική και την κρητική Ιστορία εμπλουτίσθηκε με ένα απαράμιλλο έργο μεγάλης πνοής, υψηλής ποιότητας και επιστημονικής αρτιότητας, ένα βιβλίο που η επιστημονική του αυτή αρτιότητα, η άριστη τεχνική του εκτύπωση, η θαυμάσια καλλιτεχνική του εμφάνιση και η εξαιρετική του εικονογράφηση το κατατάσσουν στα κορυφαία έργα της κρητικής ιστοριογραφίας και το καθιστούν πραγματικά μνημειώδες, όπως χαρακτηρίσθηκε και πολύ ορθά, από τους ειδικούς».
Γιάννης Γ. Χρηστάκης, εφημερίδα «ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ»


Εντυπωσιακό αποτέλεσμα
«…Σημεία αναφοράς της Ιστορίας, τόποι μεταφυσικοί που κάθε λιθαράκι τους συνδέει το χθες με το σήμερα, τη θρησκεία με τους μύθους, τα μοναστήρια της Κρήτης είναι ένας θησαυρός αισθητικής και παράδοσης. Και ακριβώς αυτές τους οι ιδιότητες έκαναν τον γνωστό ιστορικό και δημοσιογράφο Νίκο Ψιλάκη να ακολουθήσει το δρόμο προς το χθες και να ψάξει μέσα στα ερείπια αυτών των μοναστηριών την κοιμισμένη ψυχή της φυλής. Ένα δίτομο αφιέρωμα στα μοναστήρια της Μεγαλονήσου ήταν το εντυπωσιακό αποτέλεσμα αυτού του οδοιπορικού, ένα αφιέρωμα, αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας και σύνθεσης υλικού».
Ό(λγα) Μ(πατή), εφημερίδα «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ»


Καλαίσθητος και επιβλητικός τόμος
«Με τον τίτλο "Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης" κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες και "επί τη επισκέψει της Θ. Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου" στην Κρήτη ένας καλαίσθητος και επιβλητικός τόμος, συγγραφή και έκδοση του δημοσιογράφου γνωστού ερευνητή των κρητικών μοναστηριών κ. Νίκου Ψιλάκη.
Η έκδοση "Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης" είναι μια προσπάθεια καταγραφής των μικρών και των μεγαλύτερων μοναστικών κέντρων του νησιού, αλλά και μια απόπειρα διερεύνησης της ιστορικής τους πορείας...»
Χρ. Χριστοδούλου, εφημερίδα «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ»


Πέρα από το ορατό…
«…Το βιβλίο δεν σταματάει σε μια επιφανειακή καταγραφή, αλλά προχωρεί πέρα από το ορατό πολλές φορές, αξιοποιώντας στο μέγιστο βαθμό ένα πλούσιο πληροφοριακό υλικό.
Ένα πληροφοριακό υλικό που προήλθε από τη συστηματική έρευνα σε αρχειακές πηγές, αλλά και από την προφορική επικοινωνία του με ζώντες μοναχούς, που του αφηγήθηκαν σημαντικά στοιχεία, τα οποία με τη σειρά του διερεύνησε ακόμα και με επιτόπιες επισκέψεις, σε δύσβατες και δυσπρόσιτες περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό και το αντικείμενο του βιβλίου με τον απλό κατανοητό λόγο σε μαγνητίζει. Τα κείμενα συνοδεύονται με πάρα πολλές φωτογραφίες τεχνικά και αισθητικά προσεγμένες που οπτικοποιούν το θέμα του βιβλίου.
Εκτός των καθαρά θρησκευτικών πτυχών του θέματος, το βιβλίο παίρνει ιστορικό χαρακτήρα, καθώς διαφαίνεται το ιστορικό φόντο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν τα μοναστήρια. Επίσης λαογραφικό, αφού καταγράφονται πολλοί θρύλοι και παραδόσεις που συνδέθηκαν με την μοναστική ζωή στο πέρασμα των αιώνων...»
Εφημερίδα «Ο ΠΟΛΙΤΗΣ»


Συναξάρι πίστεως και αγώνα
«Έναν ιστορικό λίθο στην πολυκύμαντη πορεία της Ορθοδοξίας στην Κρήτη προσθέτει ο πολυτελής αυτός τόμος, για την ολοκλήρωση του οποίου απαιτήθηκε επίπονη και υπεύθυνη δουλειά.
Στο έργο αυτό περιγράφονται τα επίκεντρα της Ορθοδοξίας στο Νομό Ηρακλείου και στην επαρχία Μεραμβέλλου Λασιθίου. Τις περιγραφές συνοδεύουν εκπληκτικές φωτογραφίες γνωστές και άγνωστες της εκκλησιαστικής μνήμης.
Για τους νεότερους είναι ένα συναξάρι πίστεως και αγώνα, καθώς οι Κρήτες μοναχοί έγραψαν τη δική τους ιστορία στον πόλεμο και στα γράμματα.
Πρόκειται εν τέλει, για μια σπουδαία εργασία που ερευνά στα «σπλάχνα» του Νομού Ηρακλείου τα προπύργια της Ορθοδοξίας από το βόρειο άξονα μέχρι τις νότιες παραλίες των Αστερουσίων και του Κόφινα. Το έργο θα ολοκληρωθεί στο εγγύς μέλλον με έναν ακόμη τόμο, που θα περιλαμβάνει τα μοναστήρια και τα ερημητήρια της δυτικής Κρήτης».
Μ. Παντινάκης, εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»


Πολύμοχθη έρευνα
«Για "τα προπύργια της Ορθοδοξίας", που είναι τα μοναστήρια της Κρήτης, εξέδωσε ένα μοναδικό σε περιεχόμενο τόμο ο συγγραφέας Ν. Ψιλάκης, ύστερα από μια πολύμοχθη έρευνα, που άρχισε από τα τέλη του '70 και συνεχίζεται και μέχρι σήμερα, που τελειώνει ο δεύτερος τόμος. Σπάνια βιβλία που μαρτυράνε την κρητική κληρονομιά, τη λεβεντόψυχη και γεμάτη χριστιανοσύνη ψυχή του Κρητικού ερημίτη ή μοναχού…».
Αγγ. Δαμίγου, εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ»


Εκδοτικό αριστούργημα
«…Είναι ένα έργο που τιμά την Κρήτη και την αναδεικνύει σε προπύργιο της Ορθοδοξίας, του ορθόδοξου μοναχισμού και του πολιτισμού. Τιμά τον εκλεκτό συγγραφέα για την επίπονη, πολύμοχθη και πολύχρονη προσπάθειά του, που οδήγησε σ’ αυτό το καταπληκτικό αποτέλεσμα. Τιμά και όλους τους άλλους συντελεστές αυτής της μνημειώδους έκδοσης, γιατί στο σύνολό της αποτελεί ένα πραγματικό εκδοτικό αριστούργημα. Είναι ένα κλασικό έργο που δεν πρέπει να λείψει από καμιά ελληνική βιβλιοθήκη».   
Αντ. Ε. Στιβακτάκης, περιοδικό «ΠΑΝΔΩΡΑ»


Έρευνα…
«Τα λόγια του Τ.Σ. Έλιοτ θυμήθηκα την πρώτη φορά που πήρα και ξεφύλισσα το βιβλίο του συναδέλφου Νίκου Ψιλάκη «Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης». Στην προσπάθειά του ο Άγγλος ποιητής να ανατρέψει την θεωρία περί εφήμερου και αναλώσιμου στη δημοσιογραφία σημείωνε πως "αυτό που συμβαίνει δεν είναι τόσο το ότι ο δημοσιογράφος δουλεύει πάνω σε διαφορετικό υλικό απ’ ό,τι άλλοι συγγραφείς, όσο το ότι εργάζεται με διαφορετικά, όχι λιγότερο και ίσως και περισσότερο έντιμα, κίνητρα".
Σπανιότατα οι δημοσιογράφοι προχωρούν να ερευνήσουν σ’ ένα χώρο χωρίς να έχουν ως στόχο τους να βγάλουν "στον αέρα" όσα στοιχεία κρίνουν εκείνοι πως αξίζει να δημοσιοποιηθούν.
Είναι σύνηθες, ωστόσο, μια δημοσιογραφική δουλειά πρωτίστως να δημοσιεύεται ή να προβάλλεται στα μέσα ενημέρωσης και μόνο "κατόπιν αξιολογήσεως" να παίρνει το δρόμο προς το τυπογραφείο, ώστε να κυκλοφορήσει και σε βιβλίο.
Με τον τρόπο αυτό και όχι μόνο εξασφαλίζεται η διαχρονικότητα, που στηρίζεται σε ισόρροπη σχέση, εντελώς διαφορετική από εκείνη που υποστήριζαν οι αδελφοί Concourt, ότι τάχα το μέσο ενημέρωσης είναι ο φυσικός εχθρός του βιβλίου.
Η περίπτωση του Ν. Ψιλάκη δεν εντάσσεται σ’ αυτή την κατηγορία των δημοσιογράφων. Ο ίδιος προτίμησε την έρευνά του να μας την προσφέρει κατευθείαν σ’ έναν πολυτελέστατο τόμο, μας υπόσχεται δε σύντομα και τον δεύτερο.
Απέφυγα να προσδιορίσω επιθετικά την λέξη "έρευνα" διότι στο βιβλίο του ο συνάδελφος δεν επιχειρεί μία απλή καταγραφή. Για τούτο το λόγο είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της συγγραφικής ή ιστορικής δουλειάς, αλλά και του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ…».
Κ. Μπογδανίδης, εφημ. "ΤΟΛΜΗ"


Έκδοση που εντυπωσιάζει
«…Κατάπληκτος έμεινα από την τεράστια εργασία, το μέγεθος της προσφοράς και το πλήθος των ιστορικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν το έργο. Ο μόχθος και το μήκος του χρόνου που ανάλωσε ο δημιουργός στις ιστορικές πηγές εντυπωσιάζει…»
Πέτρος Σπλήνης, εφημ. «ΤΑ ΣΦΑΚΙΑ»


Πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο
«…Ο Νίκος Ψιλάκης, αυτός ο ρομαντικός Κρητικός με τον γλαφυρό λόγο και τις καταβολές από μια γη όπου ο νοτισμένος αέρας της Αφρικής μπερδεύεται γλυκά με τον αιγαιοπελαγίτικο ζέφυρο, έρχεται για δεύτερη φορά να αποδείξει ότι μια δημοσιογραφική δουλειά μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο. Κι έρχεται στην πιο κατάλληλη ώρα. Την ώρα που οι ουρανοί αγγέλλονται. Να μας ταξιδέψει στα μοναστήρια της Κρήτης. Σε όσα αντέχουν ακόμα στα κύματα του καιρού και σ’ όσα μαρτυρούν με μερικά αειθαλή «καντονάρια» την παρουσία τους στο χρόνο».
Νίκος  Γρυλάκης, εφημ. «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ»