ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ - «Η λήθη, τέκνα μου, είναι αδελφή του θανάτου»

ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ*

«Η λήθη, τέκνα μου, είναι αδελφή του θανάτου»

Του ΝΙΚΟΥ ΨΙΛΑΚΗ

Είχα την τύχη να γνωρίσω πολλούς Αρμενίους. Τον Σαρκίς, τον Κασπάρ, τον Καραμπέτ, τον Χατζίκ, τον Οχανές, τον Αζαρία, τον Κεβόρκ... Ο Σαρκίς και ο Κασπάρ ήταν 14 και 15 χρονών το 1915 κι είχαν γνωρίσει στο πετσί τους τον διωγμό. Ποτέ δεν μίλησαν για τη γενοκτονία χωρίς να κλάψουν. Ήταν το τραύμα που δεν έλεγε να κλείσει. Και δεν έκλεισε...

Όταν κουβέντιασα μαζί τους (δεκαετία 1980) είχαν περάσει 65 τόσα χρόνια από τη σφαγή κι ο Σαρκίς συνέχιζε να ξυπνά τις νύχτες με εφιάλτες. Αίματα, όπλα, κομμένα μέλη, και κρεμάλες στοίχειωναν τον ύπνο του.

Πολύ αργότερα έπλασα τον δικό μου Κασπάρ. Μυθιστορηματικό ήρωα, μα τόσο κοντά στον πραγματικό Κασπάρ, τόσο κοντά και στον Σαρκίς. Συνομιλώ ακόμη μαζί τους, ακούω τις φωνές από το παρελθόν, ζωντανεύουν οι εικόνες της μακράς πορείας στην έρημο. «Πώς σωθήκαμε, Θεέ μου», έλεγε ο Σαρκίς κι ένιωθε να κολλούνε τα χείλη του από τη δίψα. Οδοιπορούσε η στρατιά των απόκληρων κι όποιος αργούσε, κι όποιος αντιμιλούσε, κι όποιος διψούσε, κι όποιος σκόνταφτε, έμενε για πάντα εκεί.

Με συγκίνηση μάθαμε την απόφαση του Αμερικανού Προέδρου ν’ αναγνωρίσει το αυτονόητο. Δηλαδή, να σεβαστεί την ιστορία... Κρίμα που ο Σαρκίς, ο Καραμπέτ, ο Χατζίκ και τόσοι άλλοι δεν είναι εδώ για ν’ ακούσουν. Όχι πως θα άλλαζε τίποτα, το δάκρυ μονάχα που θα έτρεχε από τα μάτια τους θα ήταν λιγότερο πικρό.

Συνομιλώ, λοιπόν, με τον δικό μου Κασπάρ. Τον επινοημένο μυθιστορηματικό ήρωα. Που έγραψε κάποτε την αυτοβιογραφία του, επινοημένη κι αυτή, αλλά τόσο κοντά στην πραγματική. Έτσι γιατί κι η λογοτεχνία θέλει να πατά στη αλήθεια. Τσαγκάρης ο δικός μου Κασπάρ. Στην Κρήτη. Είναι που οι μυθιστορηματικοί ήρωες δεν θα πάψουν ποτέ να συνομιλούν με τους δημιουργούς τους.

 Η ΔΙΗΓΗΣΗ

«Διήγησις του υποδηματοποιού Κασπάρ Σαρκισιάν,

γεννηθέντος εν έτει 1901 εις την επαρχίαν Μπιτλίς, διωχθέντος εις ηλικίαν δεκατεσσάρων ετών μετ' απάντων των ομοχωρίων του και οδηγηθέντος εις την έρημον απ' όπου εξήλθεν -δόξα τω Θεώ- σώος κατόπιν οικτράς οδοιπορίας, οδυνηρών βασανισμών, και αβαστάκτου σωματικού και ψυχικού άλγους.

Αφιερούται εις τα τέκνα και εις τα τέκνα των τέκνων μου.

Αγαπημένα μου τέκνα,

μην απορήσετε που εγώ, ο ολιγογράμματος υποδηματοποιός Κασπάρ Σαρκισιάν, ο πατήρ και πάππος σας, απετόλμησα να συγγράψω το ανά χείρας πόνημα. Δεν είμαι ξιπασμένος και δεν έχω σκοπόν να συντάξω την αυτοβιογραφίαν μου. Η διαθήκη μου είναι. Και μέσω αυτής επιθυμώ να αφήσω εις υμάς, πρώτον την ευχήν μου, και δεύτερον να κληροδοτήσω, αντί υλικών αγαθών, ακέραιον το σωζόμενον  ταμιευτήριον της μνήμης. Ούτως ή άλλως, υλικά πράγματα δεν αξιώθηκα να αποκτήσω. Ούτε σοφίαν, ώστε να δύναμαι να παρέχω συμβουλές σ' οποιονδήποτε. Στρέφω, όμως, τους οφθαλμούς εις το παρελθόν, η πολυήμερος πορεία εις την πυρίκαυστον έρημον επιστρέφει το ίδιο απειλητική, οι νεκροί επανέρχονται και με προστάζουν να μην ξεχάσω· η λήθη, τέκνα μου, είναι αδελφή του θανάτου.

Ευτυχώς η αγαπημένη μου σύζυγος, Μακρουή, η μητέρα σας, δεν είχε γνωρίσει την περιπέτεια της πλέον οδυνηράς φυγής, εκείνης του 1915. Οι δικοί της γονείς είχαν αναχωρήσει εκ της πατρώας γης ενωρίτερον, το 1895, και εκείνη - ευτυχώς - εγεννήθη εις Αθήνας και αργότερον εγκατεστάθη μετά των οικείων της εις Δουργούτι (σήμερον Νέος Κόσμος). Αισθάνομαι, όμως, ότι ανέκαθεν είμεθα μαζί. Μοιραστήκαμε τα πάντα. Ακόμη και το παρελθόν μου μοιραζόμεθα έως την σήμερον ισομερώς καθότι εγώ, αν και εξηκοντούτης πλέον, ξαναζώ κάθε νύχτα τις φρικτές ημέρες του διωγμού· αμέτρητες φορές επανελήφθησαν οι ίδιες σκηνές, να κοιμούμαι και να φωνάζω «διψώ», ν' αφυπνίζομαι και να φωνάζω «διψώ». Διψούσα τότε στην έρημο, πώς να ξεδιψάσω;

[...]

Παρακολουθώντας όσα έγιναν το ξημέρωμα της 20ής Μαΐου στην Κρήτη με την εξόντωση των Εβραίων ξέσπασα σε λυγμούς διότι, αγαπημένα μου τέκνα, έβλεπα τον δικό μου διωγμό σαν σε οθόνη κινηματογράφου. Όλοι οι διωγμοί είναι ένας».

Η επινοημένη αυτοβιογραφία του Κασπάρ Σακρισιάν δημοσιεύτηκε το 2018 (Κι οι θάλασσες σωπαίνουν, σελ. 350-351).

* Αφιερωμένο στη μνήμη ενός πολύπαθου λαού, αφιερωμένο στη μνήμη όλων των θυμάτων των γενοκτονιών, καθώς επίσης και στους Αρμενίους που γνώρισα και συνομίλησα μαζί τους. Έτσι γιατί ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ!

Χρέος μας, να μην υπάρξει επόμενος.