ΕΥΧΕΣ ΖΥΜΩΜΕΝΕΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΟ ΠΡΟΖΥΜΙ

ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΠΑΛΙΑ σε τούτα τα μέρη να μοιράζουν οι γυναίκες κατά τις ημέρες των Χριστουγέννων πηχτούς ζωμούς από σιμιγδάλι («σεμίδαλιν εψητήν») προς τιμήν των λοχείων της Θεοτόκου. Δικιά τους την ένιωθαν την Παναγιά, γυναίκα σαν τις άλλες, γυναίκα που πονά, που γεννά, που ανασταίνει τη ζωή στην αγκάλη της. Το έθιμο φαίνεται να ξεκίνησε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια και κράτησε τουλάχιστον μέχρι τον 7ο αιώνα, όπως αποκαλύπτεται από τον ΟΘ' κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου.

ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΠΑΛΙΑ σε τούτα τα μέρη να προσφέρουν αμέσως μετά τον τοκετό στις λεχώνες έναν πηχτό χυλό, ίδιο μ' εκείνον που παρασκεύαζαν προς τιμήν της λεχώνας Παρθένου. Ήταν το γαλακταγωγό δυναμάρι, αυτό που θα τόνωνε τα κουρασμένα τους σώματα, και καταπώς φαίνεται το επινόησαν οι ίδιες οι ακάματες ιέρειες της καθημερινότητας, οι γυναίκες.

ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΠΑΛΙΑ σε τούτα τα μέρη να συνάζονται την παραμονή των Χριστουγέννων, να μουσκεύουν ξεραμένα χόρτα (Ρόδα της Ιεριχούς), έτσι όπως έκαναν κάθε που κοιλοπονούσε κάποια δικιά τους, κόρη, αδερφή, φιλενάδα, γειτόνισσα. Όταν άνοιγαν τα ξερά φύλλα λευτερωνόταν η επίτοκος από τους πόνους κι ερχόταν στον κόσμο η καινούργια ζωή. Εκείνη την ώρα, πριν από αιώνες κι αιώνες, κοιλοπονούσε η Παναγιά στο σπήλιο της Βηθλεέμ και για τον λαϊκό μας πολιτισμό το Θείο Βρέφος δεν γεννήθηκε μόνο μια φορά σε κάποιες μακρινές εποχές, το Θείο Βρέφος εξακολουθεί να γεννιέται κάθε χρόνο στις καρδιές των ανθρώπων. 

ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΠΑΛΙΑ σε τούτα τα μέρη να ζυμώνουν οι γυναίκες τα γλυκά ψωμιά της γέννας. Να πλάθουν τους αληθινούς πρωταγωνιστές της ζωής, τη μάνα και το βρέφος, να κυκλώνουν τις δυο ζυμαρένιες μορφές με επίσης ζυμαρένια πλουμίδια - σύμβολα του καλού, πουλιά, κλαδιά και λουλούδια, και να τα προσφέρουν κανίσκι σε κάθε λεχώνα. Αδύνατον να κοιτάξεις κρητικό λουχουνόψωμο και να μη θυμηθείς την εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγιάς. Της Οδηγήτριας, της Αμόλυντης, της Καρδιώτισσας... Ας μοιάζουν άτεχνα τούτα τα σχήματα. Με δυο γαρίφαλα στις θέσεις των ματιών.

Είναι οι απλές και απέριττες τελετουργίες ενός πολιτισμού που πορεύεται μέσα στους αιώνες με τους δικούς του κανόνες, ενός πολιτισμού που ξέρει καλά πως ο πλάστης του κόσμου έδωσε στη γυναίκα δώρημα μέγα: να κυοφορεί τη ζωή!

ΤΟΥΤΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ, μια λεπτομέρεια από λουχουνόψωμο της Κρήτης, διάλεξε φέτος η οικογένεια Νίκου και Μαρίας Ψιλάκη (με τα κατιόντα μέλη της) για να σας στείλει τις χριστουγεννιάτικες ευχές της. Μια μάνα κι ένα βρέφος. Έτσι γιατί ο πολιτισμός μας ξέρει να συναιρεί τους χρόνους, να συναιρεί το ανθρώπινο με το θείο, ξέρει να φέρνει πιο κοντά τον ουρανό με τη γη.

Χρόνια Πολλά!